Τί ήταν τα οφθαλμόλουτρα; Σίγουρα όχι ερωτικό/σεξουαλικό μπανιστήρι.
Τα οφθαλμόλουτρα ήταν απλώς μία συσκευή για οφθαλμική πλύση, απαραίτητο εργαλείο για τους φαρμακοποιούς στις αρχές του 20ου αιώνα. Τότε οι φαρμακοποιοί στην Ελλάδα εκτελούσαν τις συνταγές των γιατρών με το ιγδίον (το γουδί). Η ουσία που έπρεπε να τριφτεί, τοποθούνταν στο γουδί και τριβόνταν, θρυμματιζόταν ή αναμιγνύονταν με το γουδοχέρι (εξού και το φαρμακοτρίφτης). Οι συνταγές ήταν γραμμένες ώστε να μην είναι ευανάγνωστες στα μάτια των ασθενών αλλά μόνον στων φαρμακοποιών ενώ οι φαρμακοποιοί πραγματοποιούσαν και μικροβιολογικές εξετάσεις ούρων και αίματος, απολυμάνσεις χώρων καθώς και ταριχεύσεις νεκρών. Ακόμη και η βενζίνη για τα πρώτα αυτόκινητα που κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα την πωλούσε το φαρμακείο της εποχής. Από τα πρώτα φαρμακεία στην Ελλάδα ξεχωρίσαμε αυτό του Βόλου, το Φαρμακεμπορείον Ζαφειρίου Σφύρα «Η Ελαφος», στο οποίο έδιναν και έπαιρναν τα οφθαλμόλουτρα!
Το πρώτο φαρμακείο στο Βόλο έκανε οφθαλμόλουτρα
Αν και το πρώτο φαρμακείο στην Ελλάδα λειτούργησε στο Ναύπλιο το 1850, στο οποίο ταριχεύτηκε ο πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδας, Ιωάννης Καποδίστριας, το Φαρμακεμπόρειον Ζαφειρίου Σφύρα «Η Ελαφος» άνοιξε τις πόρτες του το 1889 στον Βόλο, την εποχή της απελευθέρωσης από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Μπαίνοντας στο φαρμακείο εκείνη την εποχή σε υποδέχονταν μία κρυστάλλινη βιτρίνα, κατασκευασμένη στο Παρίσι, με λεοντοκεφαλές, δράκοντες και επιχρυσωµένα γύψινα αγάλµατα του Απόλλωνα και της Αφροδίτης. Δοκιμαστικοί σωλήνες, πιπέτες, μικρές ζυγαριές, δοχεία από γυαλί και πορσελάνη (με ετικέτες με λατινικούς χαρακτήρες) όπου φυλάσσονταν οι δρόγες, και δερματόδετα βιβλία με τις φαρμακευτικές φόρμουλες ήταν πάνω στον πάγκο του φαρμακοποιού ή στις βιτρίνες του.
Το φαρμακείο του Ζαφειρίου Σφύρα δεν ήταν ένα απλό φαρμακείο, αλλά ένα ιατρικό κέντρο, ένα hot spot περιποίησης, καθοδήγησης και συμβουλών για τις κυρίες, εξού και οι πρέσες για πούδρες και καλλυντικές κρέμες.
Το 1896, εγκαταστάθηκε στο καινούργιο του κτήριο, στη συμβολή των οδών Κοραή και Δηµητριάδος. Διέθετε εργαστήριο µε υπόγειο που χρησιµοποιούνταν σαν ψυγείο και χώρος αποθήκευσης των πρώτων υλών που παραλαµβάνονταν από την Ευρώπη για την παρασκευή φαρµάκων. Το φαρμακείο είχε τέσσερις γιατρούς ως υπαλλήλους και λειτουργούσε ως ένα ιατρικό κέντρο της εποχής. Στην εξωτερική πλευρά του φαρµακείου υπήρχαν τα ιατρεία τους όπου οι γιατροί δέχονταν τους ασθενείς τους.
Το 1912 το φαρµακείο Ζαφειρίου Σφύρα πέρασε στα χέρια του γαµπρού του, φαρµακοποιού Αναστασίου Γραναφίδη. Το 1949 µεταβιβάστηκε στο φαρµακοποιό Δηµήτριο Πάνου, ο οποίος το κράτησε ως το 1969 και έπειτα το µετέφερε στα Φάρσαλα. Μετά το κλείσιµο του φαρµακείου Δηµητρίου Πάνου τα έπιπλα µεταφέρθηκαν στην Ιταλία, µέχρι το 2007 που ο γιος του Δηµητρίου Πάνου, φαρµακοποιός Μιχαήλ, τα δώρισε στο Ελληνικό Φαρµακευτικό Μουσείο.
Το φαρμακείο δεν σήμαινε μόνο οφθαλμόλουτρα «μποτίλιες και μποτιλάκια, μυρωδιές και μοσκοσάπουνα», αλλά και έναν χώρο όπου, όπως γράφει ο Καζαντζάκης στον Καπετάν Μιχάλη, «κάθε δειλινό μαζεύουνταν εκεί δάσκαλοι και γιατροί κι έλυναν κι έδεναν τα μεγάλα ζητήματα τον κόσμου»… Γενικά, το φαρμακείο εκτός από πολυχώρος υπηρεσιών υγείας ήταν κι ένας χώρος συνάντησης διανοουμένων. Οι διανοούμενοι δεν πήγαιναν στα καφενεία αλλά στα φαρμακεία για να συναντηθούν και να συζητήσουν. Ενίοτε να κάνουν και τα… οφθαλμόλουτρά τους.
Έχεις μια ιστορία να μου πεις; Στείλε στο contact@pharmalista.gr
Φίλίά (τονίζομαι παντού)
Φωτό via
Η φωτογραφία του ανοίγματος είναι καρτ ποστάλ του Στ. Στουρνάρα με το Φαρμακεμπορείον και Φαρμακείον Ζ. Α. Σφύρα, 1910. Στη δεύτερη φωτογραφία ο Αν. Γραναφίδης με δύο φαρμακουπαλλήλους.